انسجام متنی و رابطه ی بینامتنی در قرآن و نامه امام علی (ع) به مالک اشتر

به جرأت می توان ادعا کرد که دستاورد های نقدی معاصر کارکرد بهتری در نشان دادن اعجاز بلاغی متون دینی و ادبی دارند. «انسجام» به مناسبت هایی اشاره دارد که به کلام یک پارچگی و وحدت می بخشد و آن را به مثابه یک متن، از مجموعه ای از جملات جداگانه و نامربوط متمایز می سازد. این ابزارها مناسباتی بین عناصر متن ایجاد می کنند که باعث می گردد یک متن از مجموعه به هم ریخته ای از جملات و عبارات متمایز گردد.یافتن این پیوند ها منجر به درک زیبایی و بلاغت متن می شود که ددر متون دینی اعمّ از قرآن کریم و نهج البلاغه نشان دادن بلاغت و فصاحت والای کلام و شناساندن زیبایی آن از مهم ترین مباحث در علوم قرآنی است که طبیعتاً به فهم و درک بهتر متن می انجامد. این پژوهش از دو بخش تشکیل شده است در بخش نخست هم آیی، ادوات پیوندی، ارجاع، حذف، جایگزینی و . . . که توسط « هالیدی » و « رقیه حسن » به عنوان عوامل انسجام مطرح شده است. در نامه امام علی (ع) به مالک بررسی و تطبیق می گردد و چگونگی برخورداری کلام امیرالمومنین ( ع ) از عوامل متعدد انسجام متن، فراوانی و نسبت این عوامل به یکدیگر نشان داده می شود. نقش این عوامل صرفاً از بعد انسجام بخشی نیست و در بسیاری از مواقع عوامل یاد شده نقش مهمی در زیبایی و اثرگذاری بر مخاطب دارند. یافته های پژوهش نشان می دهد که در این میان، عامل تکرار با کارکرد خاص واژگان غیرکلیدی، عامل ادات پیوندی با کاربرد زیاد و منظم پیوند افزایشی،عامل ارجاع با بسامد بالا و کاربرد منظم ضمایر و عامل آوایی موازات به عنوان نقطه تلاقی سه عامل قبلی، چهار رکن اصلی انسجام متنی در نامه امام به مالک به شمار می روند و گاهی برخی عوامل مانند سجع، حذف، تقابل و ترادف نیز به ارکان اصلی افزوده شده و سبک و شیوه خاصی را برای کلام امیرالمومنین ( ع ) نشان می دهد. در بخش دوم آن نیز که به نوعی به بلاغت متن مرتبط است، بینامتنی عهد نامه با آیات قرآن کریم بررسی شده است و انسجام و پیوند های متن حاضر با قرآن کریم نشان داده شده است.